Podchów sandacza

Produkcja materiału zarybieniowego sandacza

Podchów w stawach
Podchów w stawach ziemnych do narybku letniego
Stawy obsadza się tarlakami sandacza (naturalne lub pół-naturalne tarło), a wylęg podchowuje się przez kilka tygodni. Stawy (0,5 – 2,0 ha) obsadza się też larwami (200-500 tys. szt./ha) pozyskanymi w wylęgarni. Zalewa się je w 2 etapach. W pierwszym etapie (10-14 dni przed obsadzeniem larwami) stawy napełnia się do połowy ich głębokości (40% objętości). Drugie napełnienie przeprowadza się po 10-14 dniach po zarybieniu. Stosuje się dwukrotne nawożenie obornikiem skorelowane czasowo z 2 etapami napełniania stawów (4-8 ton/ha). Podchów trwa 6-8 tygodni, przeżywalność 15-40%, a produkcja 50-250 kg/ha narybku o średniej masie ciała 0,2-0,7 g.

Podchów narybku letniego w monokulturze do narybku jesiennego
Metoda rzadko stosowana i dopiero rozwijana. Stawy (0,2-2,0 ha) obsadza się 4-6 tys. sztuk narybku letniego/ha (m.c. – 0,2-0,5 g). Dwa tygodnie przed zarybieniem stawy nawozi się obornikiem (20 t/ha). Stawy zarybia się tzw. rybą paszową (tarlaki, ikra, wylęg, np. płoć (Rutilus rutilus), lin (Tinca tinca), kiełb (Gobio gobio)). Ryby odławia się jesienią. Produkcja, przy przeżywalności zazwyczaj wynoszącej ok. 70% i średniej masie ciała 10-20 g, wynosi 40-80 kg/ha.

Polikultura z karpiem
Wykorzystuje się stawy o mniej intensywniej produkcji karpia (500-1000 kg/ha). Stawy obsadza się tarlakami sandacza (2 samce + 1-1,5 samicy/ha), zapłodnioną ikrą (0,5-1,0 gniazda /ha), wylęgiem (2 -10 tys. sztuk/ha) lub narybkiem letnim (2 - 5 tys. sztuk/ha). Odłów przeprowadza się jesienią razem z karpiem. Uzyskuje się 20-25 kg/ha narybku jesiennego o średniej masie ciała 10-15 g. Produkcja cechuje się dużą zmiennością w kolejnych latach.

Podchów w obiektach wyposażonych w RAS

Metoda ekstensywno-intensywana (stawy→RAS).
Larwy są podchowywane w stawach ziemnych, w których wcześniej przeprowadzono naturalny rozród sandacza. Optymalna powierzchnia stawów do podchowu larw to 0,5-2,0 ha, a ich średnia głębokość 1,2-1,5 m. Odłów narybku, w zależności od warunków atmosferycznych, przeprowadza się po 6-8 tygodniach od wyklucia się larw. Materiał taki umieszczamy w RAS, w cyrkulacyjnych basenach podchowowych o objętości 1,0-3,0 m3 (głębokość zalewu > 40 cm; optymalna 70-100 cm). Natężenie światła mierzone przy powierzchni wody w basenach podchowowych nie powinno przekraczać 50 lux. Optymalna temperatura podchowu narybku wynosi 22ºC. Początkowe zagęszczenie obsad 5-8 sztuk narybku/l. Ryby żywi się paszami sztucznymi dedykowanymi dla ryb łososiowatych. Stosowany jest pokarm bogaty w białko > 50%, a zawartość tłuszczu mieści się w przedziale 12-18%. W początkowej fazie podchowu (okres adaptacji ryb do nowego pokarmu) stosowana jest drobna pasza (wielkość granul 0,4-0,7 mm). Pasza jest zadawana z nadmiarem  przez 16-24 godziny na dobę. W pierwszym tygodniu dobowa dawka wynosi 15-17% biomasy obsad. Okres adaptacyjny trwa od 2 do 3 tygodni. Przeżywalność po tym okresie wynosi 50-90%. Czynnikiem ograniczającym efektywność tej metody jest kanibalizm. Bardzo ważne jest wstępne, dokładne posortowanie ryb. Kolejne sortowanie jest przeprowadzone po 3-4 tygodniach podchowu.

Metoda intensywnego podchowu w RAS
Intensywny podchów larw sandacza w RAS charakterem i skalą trudności przypomina raczej gatunki morskie niż słodkowodne. Można wyróżnić 3 krytyczne okresy, decydujące o końcowym sukcesie intensywnego podchowu. Są to:
(1) okres przejścia na egzogenne odżywianie się. Larwy sandacza są bardzo drobne. Przewód pokarmowy w momencie wyklucia ma postać prostej, niezróżnicowanej anatomicznie rury. Żołądek i wyrostki odźwiernikowe kształtują się dopiero kilkanaście dni po wykluciu (Lt 8-13 mm; 210-273ºD). Pierwszy egzogenny pokarm musi być odpowiednio drobny, o wielkości < 200 µm;
(2) okres wypełniania pęcherza pławnego. Sandacz należy do grupy gatunków zamkniętopęcherzowych. Okres napełnienia pęcherza pławnego trwa krótko i przypada na 4-11 dzień po wykluciu (84-231ºD). Jeśli w tym czasie ryby nie wypełnią pęcherza pławnego, wówczas zmiany zachodzące w budowie przedniego odcinka przewodu pokarmowego, związane z normalnym rozwojem larw, uniemożliwiają to definitywnie;
(3) okres nasilonego kanibalizmu. Pierwsze kanibale pojawiają się bardzo wcześnie, gdy larwy osiągną Lt 10-14 mm (256-322ºD), a nasila się po osiągnięciu przez ryby długości całkowitej 20 mm.

Do podchowu larw stosuje się cyrkulacyjne zbiorniki podchowowe o objętości roboczej 0,5-1,5 m3. Przez pierwsze 2 tygodnie podchowu używa się systemu zraszającego (spray) i rozbijającego błonę powierzchniową tworzącą się na powierzchni wody w basenach podchowowych (umożliwia to zaczerpniecie powietrza atmosferycznego i wypełnienie pęcherza pławnego). Początkowe zagęszczenia obsad mieści się w przedziale od 20 do 50 sztuk/l, a temperatura wody 20ºC. Stosuje się 2 metody wstępnego żywienia larw sandacza: (1) żywienie mieszane (pasza sztuczna + solowiec) i (2) żywienie wyłącznie solowcem. W metodzie (1) czas podawania solowca można ograniczyć do 14 dni. Dawka tego pokarmu wynosi ok. 200-300 naupliusów solowca/ryba/dzień i jest on podawany minimum 3 razy na dobę. Po 14 dniach larwy są żywione wyłącznie paszą sztuczną. Wielkość granul paszy w pierwszych 10-14 dniach podchowu wynosi 0,1-0,3 mm, a w trzecim i czwartym tygodniu stosuje się pasze o granulacji, odpowiednio 0,2-0,4 i 0,3-0,5 mm. Używa się pasz o wysokiej zawartości białka (55-62%), a koncentracja tłuszczu mieści się w przedziale 10-16%. Paszę podaje się z nadmiarem w systemie całodobowym, za pomocą automatycznych karmideł. W metodzie (2) larwy sandacza przez pierwsze 14 dni żywi się wyłącznie solowcem. Dawka pokarmu kształtuje się na poziomie 500 sztuk naupliusów/ryba/dzień. Pokarm żywy jest zadawany z częstotliwością co 1-1,5 h przez minimum 16 godzin na dobę. Po 2 tygodniach larwy są przyuczane do pobierania paszy sztucznej. Czas przestawiania ryb na odżywianie się wyłącznie paszą sztuczną zazwyczaj wynosi 3 dni.
Po 3-4 tygodniach podchowu (m.c. > 50 mg) należy przeprowadzić sortowanie i oddzielić ryby z wypełnionym pęcherzem pławnym (ISB) od osobników z niewypełnionym pęcherzem pławnym (NSB). Do tego celu używa się wodnego roztworu chlorku sodu i anestetyku (etomidat); do 1 l wody dodaje się 10 g soli i 1 ml anestetyku. Po umieszczeniu larw w naczyniu z tym roztworem i zadziałaniu anestetyku osobniki ISB unoszą się do góry, z kolei ryby NSB opadają na dno. Po przeprowadzeniu tego zabiegu podchowujemy jedynie materiał dobrej jakości biologicznej (osobniki ISB).

Juwenalnego sandacza (m.c. 0,3-1,0 g) podchowuje się w basenach cyrkulacyjnych RAS (kubatura 2-5 m3). Temperatura wody mieści się w przedziale 22-24ºC. Zagęszczenie obsad jest ograniczane do 10 sztuk/l, a dobowa dawka paszy do 12-10% biomasy obsad. W okresie tym często stosowane jest sortowanie obsad (co 2-4 tygodnie). Redukuje się natężenie oświetlenia do 20-30 lux (mierzone nad powierzchnią wody w basenach podchowowych). Zagęszczenie obsad (m.c. > 3 g) redukuje się do 6 sztuk/l. Biomasa obsad ryb o masie ciała 3-10 g nie przekracza 10 kg/m3.

Materiał zarybieniowy sandacza przeznaczony do wsiedlania do wcześniej wytypowanych jezior  w ramach operacji/projektu współfinansowanego z PO RYBY 2007-2013  pt. „Opracowanie alternatywnych metod zarządzania rybołówstwem drapieżnych ryb jeziorowych polegających na zastosowaniu materiału zarybieniowego pochodzącego z intensywnego chowu w obiegach recyrkulacyjnych” w 2011 r. został wyprodukowany w wyniku intensywnego podchowu larw w RAS. Podchów prowadzono w dwóch jednostkach IRS Olsztyn, tj. Zakładzie Akwakultury (ZA) i Zakładzie Hodowli Ryb Jesiotrowatych (ZHRJ). Zastosowano pierwszą z wyżej opisanych metod wstępnego żywienia larw sandacza, tj. żywienie mieszane (pasza sztuczna + solowiec). Solowca podawano przez pierwsze 20 dni podchowu, po czym ryby żywiono już wyłącznie paszą sztuczną. Stosując wyżej skrótowo opisaną technologię produkcji materiału zarybieniowego sandacza w RAS wyhodowano materiał o wielkości przewidzianej do wsiedlania do wytypowanych jezior, tj.: (1) 1-2 g, (2) 5-10 g, (3) 15-30 g.