Sandacz

Sandacz (Sander lucioperca (L.)) bytuje w jeziorach, rzekach i zbiornikach zaporowych, a także w przybrzeżnych wodach morskich (w zlewiskach Morza Kaspijskiego, Aralskiego, Bałtyckiego, Czarnego i Północnego). Aklimatyzowany do wód Afryki (Algieria, Maroko, Tunezja), Ameryki Północnej i Azji (Turcja, Chiny, Kirgistan). Zazwyczaj osiąga on długość 50-70 cm i masę ciała (m.c.) 2-5 kg. Samce dojrzewają płciowo w wieku 2-3 lat, a samice 3-4 lat. Rekordowe osobniki osiągają masę ciała 15-18 kg. Naturalne tarło, w zależności od strefy geograficznej, trwa od początku kwietnia do połowy czerwca. Temperatura wody na początku tarła mieści się w przedziale od 8,0 do 15,0ºC. Zazwyczaj głębokość wody na naturalnych tarliskach waha się od 0,5 do 3,0 m. Sandacz składa jaja (uformowane gniazdo) zarówno na piasku, żwirze (substrat preferowany), jak i na roślinności wodnej. Samiec aktywnie ochrania gniazdo z ikrą przez 5-8 dni, aż do momentu wyklucia się larw. Płodność względna wynosi 170-230 jaj/g m.c. Jaja drobne; średnica nie napęcznianych i napęcznianych wynosi, odpowiednio 0,6-1,0 mm i 0,9-1,6 mm. W 1 kg ikry znajduje się 1,5-2,2 mln jaj (ikra nie napęczniała) i 1,0-1,5 mln jaj (ikra napęczniała). Czas inkubacji ikry od 3 dni (20ºC) do 11 dni (10ºC) (80-120 ºD). Czas inkubacji ikry sandacza (od zapłodnienia do wyklucia się larw) można obliczyć stosując wzór: I = 30124 × T-2,07, gdzie: I – czas inkubacji (h), T – temperatura wody (°C).

Larwy drobne, pozbawione pigmentu; m.c. 0,4-0,5 mg i długość ciała Lt – 4,0-5,5 mm Resorpcja zapasów woreczka żółtkowego i kropli tłuszczu kończy się po osiągnięciu Lt 5,8-6,5 mm. Łuski zaczynają się zakładać u osobników o długości Lt 23-28 mm (początkowo na trzonie ogonowym). Wyróżnia się trzy stadia pokarmowe sandacza. Stadium planktonowe, które trwa do czasu osiągnięcia przez ryby długości 13-30 mm. Stadium pokarmu mieszanego (fauna bezkręgowa + ryby); Lt 24-70 mm. Trzecie to stadium drapieżne; pokarm stanowią wyłącznie ryby, a związane jest to z osiąganiem Lt 34-80 mm.

Jest bardzo cenionym gatunkiem zarówno przez rybaków zawodowych, jak i wędkarzy. Mięso sandacza z uwagi na niewielką zawartość tłuszczu (zazwyczaj 1-2%) i wysoką łatwo przyswajalnego białka jest szczególnie cenione przez dietetyków. W handlu występuje głównie w formie mrożonej (sandacz patroszony, filet ze skórą i filet bez skóry). Zazwyczaj spotykane są następujące gramatury filetów: 120-170, 170-230, 230-300, 500-800, 800+ g. Rzadziej spotyka się go w postaci tzw. ryby świeżej (sandacz cały niepatroszony, sandacz cały patroszony, filet ze skórą i filet odskórzony). Wydajność rzeźna na poszczególnych etapach obróbki technologicznej kształtuje się następująco: ryba patroszona (84-88% m.c.), tusza patroszona i odgłowiona (63-66% m.c.), filet ze skórą (54-57% m.c.) i filet bez skóry (48-51% m.c.). W 100 g odskórzonego filetu dzikiego sandacza (z warunków naturalnych) znajduje się 215 mg wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA) i 730 mg PUFA (sandacz hodowany w RAS). Zawartość szczególnie istotnych dla człowieka kwasów tłuszczowych, tj. kwasu eikozapentaenowego (EPA, 20:5n-3) i dokozaheksaenowego (DHA, 20:6n-3) wynosi, odpowiednio 32 i 103 mg (sandacz dziki) oraz 140 i 370 mg (sandacz hodowlany). Stosunek kwasów n-3PUFA/n-6 PUFA mieści się w przedziale 3,2-4,4.

Odłowy w polskich wodach śródlądowych wynoszą ok. 100 ton/rok. Gatunek ten jest wspierany intensywnymi zarybieniami. Wartość materiału wprowadzonego do polskich wód otwartych (wylęg, narybek letni, narybek jesienny, narybek 1+, kroczek, selekty i tarlaki) wynosi ponad 2 mln zł/rok. Wśród wszystkich zarybianych gatunków klasyfikuje go to na 4 miejscu. Produkcja w akwakulturze jest prowadzona w kilkunastu krajach Europy, a także w pojedynczych krajach Azji i Afryki Północnej. Zazwyczaj nie przekracza 10 ton rocznie. Powyżej 10 ton produkują takie kraje, jak: Bułgaria, Czechy, Dania, Holandia, Polska, Rumunia, Tunezja, Węgry, Ukraina. W 2009 r. w obiektach akwakultury wyhodowano około 500 ton ryby towarowej. Produkcja sandacza w obiektach akwakultury stanowi do 5% wielkości odłowów z wód otwartych. Najwięcej odławiają i eksportują Kazachstan, Federacja Rosyjska, Finlandia i Estonia. W 2008 r. całkowite odłowy wynosiły ok. 20000 ton, z czego 9811 ton poławiał Kazachstan. Charakteryzują się one znaczną fluktuacją, a w ostatnich latach istotną tendencją spadkową. Do głównych importerów sandacza należą kraje Europy Zachodniej (np. Niemcy, Francja).