Zastosowanie biotelemetrii akustycznej do określenia śmiertelności sandacza

Telemetria jest bezprzewodową formą przekazywania informacji na odległość (patrz: Badania telemetryczne szczupaka) Termin biotelemetria używany jest w odniesieniu do różnorodnych technik, które za pomocą dedykowanych narzędzi przesyłają informację o zwierzętach i ich środowisku do obserwatora posiadającego odpowiedni odbiornik. Metody biotelemetryczne pozwalają na precyzyjne poznanie losów każdego osobnika wyposażonego w nadajnik. Wykorzystywane są do śledzenia zwierząt w terenie, zwykle z dużej odległości, bez ingerowania w ich behawior czy cykl życiowy. Pierwotnie metody biotelemetryczne wykorzystywane były do określenia najważniejszych cech biologii wybranych gatunków ryb. Trochę później metody biotelemetryczne znalazły swoje zastosowanie w wielu badaniach aplikacyjnych. Najnowsze badania wykorzystujące biotelemetrię często dotyczą migracji oraz określenia przeżywalności wielu gatunków ryb. Określenie przyczyn śmiertelności ma istotne znaczenie w procesie efektywnego i zrównoważonego gospodarowania populacjami ryb (patrzy: Przyczyny śmiertelności szczupaków w jeziorach). W trakcie realizacji projektu pt. „Opracowanie alternatywnych metod zarządzania rybołówstwem drapieżnych ryb jeziorowych polegających na zastosowaniu materiału zarybieniowego pochodzącego z intensywnego chowu w obiegach recyrkulacyjnych” możliwe było m.in. określenie efektywności zarybień jezior narybkiem sandacza podchowanym w systemach recyrkulacyjnych (patrz: Ocena efektywności zarybień jezior) oraz przyczyn śmiertelności większych ryb.

Dojrzałe płciowo sandacze żyjące w jeziorach tworzą populację tarłową. Liczebność ryb przystępujących do rozrodu jest czynnikiem decydującym o płodności populacyjnej, co może mieć decydujące znaczenie dla rekrutacji naturalnej i dynamiki populacji. Zarybienia jezior w Polsce stanowią ważny element gospodarki rybackiej, a w niektórych przypadkach spełniają również funkcję ochronną. W warunkach zrównoważonej eksploatacji ryb, zarybienia powinny doprowadzić do powstania stabilnej populacji, która będzie utrzymywała w długim okresie czasu. Poznanie czynników i poziomu śmiertelności ma decydujące znaczenie w planowaniu efektywnego gospodarowania populacjami ryb. Badania przeprowadzone w jeziorze Dgał Mały miały na celu określenie przeżywalności dojrzałych płciowo sandaczy oraz zidentyfikowanie przyczyny śmiertelności.

Badania biotelemetryczne sandacza przeprowadzono metodą akustyczną. Ryby pochodzące z hodowli w systemach recyrkulacyjnych lub odłowione w jeziorze zaopatrzono w nadajniki akustyczne i wpuszczono do jeziora Dgał Mały. Następnie za pomocą podwodnych odbiorników z hydrofonem rejestrowano sygnały zawierające informacje o miejscu przebywania sandacza, głębokości, aktywności, oraz temperaturze wody. Biotelemetria oprócz informacji dotyczących ekologii i biologii sandacza, pozwoliła na określenie śmiertelności tego gatunku.

W okresie trzech lat od rozpoczęcia eksperymentu, tj. 2011-2013, całkowita śmiertelność sandaczy wynosiła 62,4%. W trakcie badań nie odnotowano naturalnej śmiertelności dojrzałych płciowo sandaczy. Sandacze o długości powyżej 40 cm w jeziorze Dgał Mały prawdopodobnie nie miały naturalnych drapieżników lub ich presja była na poziomie którego nie zarejestrowano w trakcie trzyletnich badań. Zastosowanie biotelemetrii akustycznej pozwoliło na zidentyfikowanie czterech przyczyn śmiertelności dojrzałych płciowo sandaczy. Komercyjne odłowy sieciowe ryb oraz kłusownictwo miały największy wpływ na śmiertelność tego gatunku w jeziorze Dgał Mały. Śmiertelność sandacza powodowana przez kłusowników w jeziorze Dgał Mały wynosiła 40%, a odłowy komercyjne odpowiadały za 45% przypadków złowienia sandaczy. W podobnych badaniach dotyczących szczupaka odnotowano równie dużą śmiertelność powodowaną przez kłusowników oraz kilkukrotnie mniejszy odsetek szczupaków złowionych w trakcie komercyjnych odłowów sieciowych (patrzy: Przyczyny śmiertelności szczupaków w jeziorach). Połowy wędkarskie oraz śmiertelność po zarybieniu były kategoriami, które miały najmniejszy wpływ na śmiertelność dojrzałych płciowo sandaczy. Wędkarze odpowiadali za 10% przypadków złowienia sandaczy, a śmiertelność po implantacji nadajników wynosiła 5%.

Badania biotelemetryczne potwierdziły znane wcześniej informacje o łatwej łowności sandacza w sieci skrzelowe. Nowatorskie wyniki uzyskane w trakcie realizacji projektu dotyczącego alternatywnych metod zarządzania rybołówstwem ryb drapieżnych pozwoliły na precyzyjną identyfikację czynników powodujących śmiertelność sandacza. Podobnie jak w przypadku szczupaka, również u sandacza oddziaływanie czynników antropogenicznych okazało się bardzo duże. Duża presja antropogeniczna na ryby drapieżne w polskich jeziorach jest zagrożeniem dla ich populacji. Ryby drapieżne, które są kluczowymi gatunkami w ekosystemach jeziornych, wymagają ukierunkowanych planów gospodarowania, które zapewnią zrównoważone połowy i ochronę tej grupy ryb.